Một phương pháp điều trị đột phá có thể giúp khôi phục khả năng sinh sản ở nam giới không thể sản xuất tinh trùng, chẳng hạn như người sống sót sau ung thư hoặc những người mắc một số rối loạn di truyền.
Các nhà khoa học vừa tiến hành thử nghiệm lâm sàng đầu tiên về cấy ghép tế bào gốc tinh nguyên bào (spermatogonial stem cell, SSC), bao gồm việc chiết xuất tế bào gốc tạo tinh trùng và cấy lại vào tinh hoàn để kích thích sản xuất tinh trùng. Tiến sĩ Justin Houman, trợ lý giáo sư tiết niệu tại Trung tâm Y tế Cedars-Sinai, cho biết: “Nếu được tối ưu và chứng minh an toàn, cấy ghép SSC có thể trở thành kỹ thuật cách mạng giúp khôi phục khả năng sinh sản cho nam giới đã mất khả năng sản xuất tinh trùng.” Tại Mỹ, khoảng 645.000 nam giới từ 20–50 tuổi được chẩn đoán mắc chứng azoospermia – thuật ngữ y khoa chỉ tình trạng không có tinh trùng trong tinh dịch.
Một chân trời mới trong khôi phục khả năng sinh sản
Tinh trùng được hình thành từ các tế bào gốc tinh nguyên bào – vốn tồn tại trong tinh hoàn ngay cả trước tuổi dậy thì – và trưởng thành sau khi nồng độ testosterone tăng. Tuy nhiên, các bệnh lý hoặc phương pháp điều trị như hóa trị có thể làm tổn thương tế bào, dẫn đến mất hoàn toàn tế bào gốc tinh nguyên bào và gây vô sinh.
Bác sĩ có thể phẫu thuật lấy tế bào gốc từ tinh hoàn bằng kim đưa vào lưới tinh hoàn (rete testis) – một hệ thống ống nhỏ trong tinh hoàn. Sau đó, họ đông lạnh các tế bào này, và SSC có thể được đưa trở lại bằng phương pháp tương tự. Hy vọng rằng khi được cấy ghép, các tế bào này sẽ di chuyển vào ống sinh tinh và bắt đầu quá trình sinh tinh.
Đến nay, nghiên cứu trên chuột và khỉ cho thấy kết quả tích cực sau cấy ghép SSC, với khả năng sinh sản được phục hồi. Nhưng mới đây, báo cáo cho thấy con người cũng có thể đạt được điều tương tự.
Một công bố gần đây trên nền tảng sơ bộ medRxiv tiết lộ một thanh niên đầu 20 tuổi đã trở thành người đầu tiên trải qua thủ thuật này bằng chính SSC của mình – được lưu trữ từ thời thơ ấu trước khi anh điều trị hóa trị ung thư xương.
Những thách thức phía trước
Hiện tại, các dấu hiệu ban đầu khá tích cực: ca cấy ghép không làm tổn thương mô tinh hoàn, và nồng độ hormone của bệnh nhân vẫn ổn định.
Tuy nhiên, tinh trùng vẫn chưa được tìm thấy trong tinh dịch của anh. Một giả thuyết là do số lượng tế bào gốc thu thập từ thời thơ ấu quá ít để giảm thiểu rủi ro, dẫn đến hạn chế số lượng tinh trùng trưởng thành.
Dù vậy, phương pháp này vẫn tiềm ẩn rủi ro. Tiến sĩ Houman cảnh báo, với bệnh nhân từng mắc bệnh bạch cầu, tế bào cấy ghép có thể mang đột biến gen và dẫn đến khối u.
Ngay cả khi bệnh nhân được ghép chính tế bào của mình, vẫn có nguy cơ nhỏ kích hoạt phản ứng miễn dịch. Ngoài ra, vấn đề đạo đức cũng được đặt ra – đặc biệt là liệu trẻ nhỏ có thể đồng ý một cách có ý nghĩa cho việc lưu trữ tế bào dài hạn hay không.
“Chúng ta cần tiến hành thận trọng và giám sát chặt chẽ. Đây là một hướng nghiên cứu đầy hứa hẹn – nhưng vẫn còn ở giai đoạn sớm”, ông nhấn mạnh.